از نظر قرآن، پیامبر(ص) دارای سواد خواندن و نوشتن نبود و از همین رو نمی توانست پیش از بعثت بخواند؛ اما با معجزه الهی پیامبر(ص) توانایی خواندن یافت و خداوند به او فرمان می دهد تا بخواند: اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ ؛ بخوان به نام پروردگارت که آفرید.(علق، آیه 1) زیرا اگر هم چنان ناتوان می ماند که امر به محال است و از حکیم چنین امری صادر نمی شود. حتی ناس و اهل سنت گفته اند که ایشان به تصرف جبرئیل(ع) توانست بخواند در حالی که پیش از این نمی توانست بخواند.

هم چنین پیامبر(ص) با آن که کتابی نداشت و نویسنده کتابی نبود، از اعجاز دارای کتاب الهی قرآن شد و با آن که توانایی نوشتن نداشت و توانایی آن را یافت. خداوند در این باره می فرماید: وَمَا کُنْتَ تَتْلُو مِنْ قَبْلِهِ مِنْ کِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِیَمِینِکَ إِذًا لَارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ ؛ و تو هیچ کتابى را پیش از این نمى‏ خواندى و با دست خود کتابى را نمى ‏نوشتى؛ ولی الان می توانی پس باطل‏ اندیشان قطعا به شک ‏ افتادند .(عنکبوت، آیه 48) یعنی دریافتند که این اعجاز است و نمی توان به سادگی گفت که قرآن اعجاز الهی نیست؛ زیرا پیش از این نمی توانست بخواند و بنویسد و الان ناگاه این توانایی را دارا شد. پس نمی توانند به قطع و یقین بگویند که معجزه نیست، بلکه با شک و تردید در این عرصه و شبهه افکنی وارد می شوند.

باید توجه داشت که « امی » بودن پیامبر(ص) به چند معنا می تواند باشد؛ از جمله این که ایشان در سابق بی سواد بود و چیزی جز همان فرهنگ مادری نداشت که شامل خواندن و نوشتن نمی شود؛ ولی با اعجاز الهی از امی بودن بیرون آمد و سواد خواندن و نوشتن را آموخت و حتی دارای کتاب الهی شد.

دیگر همان تفسیری است که امام جواد(ع) می فرماید: حدثنا احمد بن محمد عن ابی عبدالله البرقی عن جعفر بن محمد الصوفی قال: سألت ابا جعفر محمد بن علی الرضا(ع) وقلت له: یابن رسول الله، لم سمی النبی الامی. قال: ما یقول الناس؟ قال: قلت له: جعلت فداک یزعمون انما سمی النبی الامی لانه لم یکتب فقال: کذبوا علیهم لعنة الله انی یکون ذلک والله تبارک وتعالی یقول فی محکم کتابه: «هو الذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلو علیهم آیاته و یزکیهم ویعلمهم الکتاب والحکمة» فکیف کان یعلمهم ما لا یحسن والله لقد کان رسول الله(ص) یقرأ ویکتب باثنین وسبعین11 لسانا وانما سمی الامی لانه کان من اهل مکة ومکة من امهات القری وذلک قول الله تعالی فی کتابه: «لتنذر ام القری ومن حولها»؛

جعفر بن محمد صوفی گفت: «از امام جواد(ع) پرسیدم: ای فرزند رسول خدا(ص)! چرا پیامبر، «اُمیّ» نامیده شده است؟ حضرت فرمود: مردم چه می گویند؟ گفتم: فدایت شوم مردم می پندارند که پیامبر، «اُمیّ» نامیده شده است چون چیزی ننوشت.

حضرت فرمود: دروغ پنداشته اند، لعنت خدا بر آن ها باد! چگونه می شود این سخن درست باشد، با این که خدای والا و برین در کتاب استوار خویش می گوید: «او در میان امیّون، پیامبری از خودشان برانگیخت. آن پیامبر، آیاتش را بر آنان می خواند و مهذّبشان می کند و کتاب و حکمت بدیشان می آموزد.»(جمعه، آیه 2) اکنون چگونه می تواند بیاموزد چیزی را که نیک نمی داند؟ به خدا سوگند، پیامبر خدا(ص) با هفتاد و دو زبان می خواند و می نوشت و «اُمیّ» نامیده شده است! چون او از اهل مکه بود و مکه، از «اُمهات قرا» است. خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است: «لتنذر ام القری ومن حولها؛ تا بیم دهی مردم اُمّ القری (مکه) و آنان را که در کرانه های آن زیست می کنند.»(انعام، آیه 92؛ علل الشرائع، ص 53؛ معانی الأخبار، ص 20؛ بصائر الدرجات، ص 245 و 246)